Het taboe op incest en hoe wij als samenleving kunnen leren van kinderen die dit meemaakten

Een citaat van Elie Wiesel, concentratiekampoverlevende en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede 1986 over mens zijn / worden op deze wereld:

“Er is veel liefde en zorg nodig
om mensen tot mensen te maken,
en zo weinig om diezelfde mens
te vernederen, te vernietigen zelfs.
Een virus, een rukwind,
een auto, of een woord”.

Taboe onderzocht

In 2012 schreef ik mijn eindscriptie als kinder- en jeugdtherapeut over incest.
Het werd een zoektocht naar de behandelings- en begeleidingsbehoeften van kinderen en jeugdigen die te maken hebben (gehad) met incest. Via de veranderende samenleving en de veranderende normen, waarden en visie op het kind komt het taboe over incest aan de orde. Dat taboe blijkt in onze samenleving nog steeds te bestaan.

Taboe door de kinderen van toen de vrouwen en mannen van nu beschreven

Daardoor is het moeilijk gebleken om de huidige slachtoffers te laten vertellen wat hun behoeften zijn. Dankzij “de kinderen van toen” is er toch een beeld ontstaan van wat zij, toen zij kind waren in die situatie, nodig gehad hadden. Moedige, krachtige en prachtige vrouwen met schokkende en verschrikkelijke verhalen die hun leven met het incestverleden vorm weten te geven. In alles wat zij aanreiken en vertellen lees ik een opdracht voor onze samenleving. Onze samenleving waarin op dit moment nog steeds kinderen leven met de realiteit van een incestrelatie. Kinderen die moeilijk op te sporen en te begeleiden zijn door de mythen die in onze samenleving nog steeds spelen.

Taboe doorbreken

Het taboe kan volgens mij onder andere doorbroken worden door een verandering binnen het pedagogische klimaat. Doorbreken van het taboe is volgens mij mogelijk zodra het spreken over aanraking en seksualiteit met kinderen iets normaals en vanzelfsprekends is.

Taboe en de veranderende samenleving

In de veranderende samenleving waarin wij leven is er een andere visie op het gezin ontstaan. Kinderen leven steeds minder in een thuis waarin als volwassen opvoeders hun biologische ouders wonen. Steeds meer mensen vormen een gezin waarbij niet de bloedband bepalend is voor de samenstelling van het gezin. Het schrijven van deze scriptie heeft me bewust gemaakt van mogelijke consequenties daarvan voor kinderen.

Taboe en bloedband of geen bloedband

In het eerste hoofdstuk heb ik twee definities gegeven over incest. In de eerste definitie was de bloedband bepalend voor het onderscheid seksueel misbruik of incest. In de tweede definitie is de mate waarin het slachtoffer geschonden is in de thuissituatie en de macht-vertrouwensrelatie bepalend voor de term incest. Een kind is loyaal naar de biologische ouders maar ook naar het gezin, het systeem waarin het zich thuis voelt. Zodra een kind geschonden wordt in de thuissituatie heeft het kind geen veilige plek om hulp te vinden.

Volgens mij geven de slachtoffers die gehoord zijn door de Commissies Deetman en Samson dit feit aan als traumatiserend en bepalend voor de verdere loop van hun leven.

Taboe doorbreken een pleidooi

Daarom wil ik ervoor pleiten om in de huidige samenleving, de samenleving in 2015, de definitie te verruimen. Ik durf hier te stellen dat het kind tijdens het misbruik met van alles in het hoofd bezig kan zijn. Dat het zeker niet bezig zal zijn met welk bloed er door de eigen aderen en de aderen van de dader stroomt. Ik hoop hiermee een discussie over de verruiming van het begrip incest op gang te brengen en op gang te houden. Daarmee wordt het taboe doorbroken en komt de focus eindelijk te liggen op de kinderen die slachtoffer zijn van incest.

Taboe doorbreken en herstel van slachtoffers

Voor de kinderen die slachtoffer van incest zijn blijkt herstel mogelijk zodra ze geholpen worden om de regie over zichzelf (weer) terug te nemen. De kinder- en jeugdtherapeut kan hier volgens mij een unieke rol in vervullen. Ook volwassen slachtoffers met (hervonden) herinneringen wens ik dat zij de stappen van overleven naar Leven kunnen zetten. Dat zij in alle vrijheid (ook in financieel opzicht) de hulpverlener kunnen kiezen die bij hen past en dat zo lang of kort als nodig en door slachtoffer wenselijk is. Ik wenste met mijn scriptie en wens nu met mijn werk vanuit JeBesteBest en met deze blog, met al zijn onvolkomenheden en in zijn beperktheid, een bijdrage te leveren in het opsporen van incest en in een betere hulpverlening aan de slachtoffers.

(De foto op deze pagina is gemaakt door Rider on the Storm. Ik heb toestemming gekregen om deze foto bij dit artikel te plaatsen. Via de link op de foto vind je mijn contact gegevens. )
©2015 Lien Daams

Seksueel gedrag en een brede definitie van het begrip seksueel misbruik van kinderen

Seksueel misbruik van kinderen is herhaaldelijk en zonder toestemming van het kind:

• Seksueel contact hebben (vaginaal, oraal of anaal), het aandringen op seksueel contact en / of het vaginaal of anaal binnendringen met voorwerpen.
• Dwingen tot het meewerken aan het maken van foto’s, films of andere opnamen van seksuele handelingen.
• Het dwingen tot kijken naar seksuele gedragingen van anderen, het dwingen tot seksuele handelingen met leeftijdsgenoten.
• Vertonen of doen vertonen van genitaliën, het op een seksuele wijze aanraken of doen aanraken van borsten en genitaliën of kussen met seksuele bedoelingen.

Seksueel gedrag en het begrip incest een stukje geschiedenis

Het woord incest stamt af van het Latijnse woord incastus (incestus), wat letterlijk onrein of onkuis betekent. Ook wel geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten. Vroeger noemde men incest daarom ook wel “bloedschande”. Het was toen verboden omdat je er mismaakte kinderen van kon krijgen. Bloedschande staat voor geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten in de nabije graad, dus tussen broers en zusters, vaders en dochters, moeders en zonen, neven en nichten, ooms en nichten, tantes en neven en grootouders en kleinkinderen. Pas de laatste jaren heeft incest de betekenis van seksueel misbruik van kinderen binnen het gezin. Incest kwam in het oude Egypte en bij de Grieken en de Romeinen al voor. Er is van oudsher een verschil tussen seksueel misbruik door bloedverwanten en door mensen die gezag en verantwoordelijkheid hebben over een kind. Alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn in mijn ogen verwerpelijk en schadelijk voor een kind.

Incest is een taboe van alle tijden en culturen.
Het is een onderwerp waarvan het slecht voor te stellen is dat dit een kind, een jonger mens overkomt.
Een onderwerp waar je liever niet mee bezig wilt zijn. Het taboe is zo groot, dat de feiten doorgaans op ongeloof stuiten: wat niet mag, wordt niet gezegd. En wat niet wordt gezegd, bestaat niet.

Het ergste is als je weet dat mensen het weten en dat zij er toch niets van zeggen.
Dan wordt niet alleen je probleem ontkend maar jij ook als mens.

Seksueel gedrag bespreken, duiden en definiëren bij voorkomen van seksueel misbruik en seksueel geweld

Seksuele vrijheid werd in de zestiger jaren in Nederland de norm. Nu lijken we als maatschappij, als multiculturele samenleving om herdefiniëring van begrippen als seksualiteit, seksueel grensoverschrijdend gedrag, gezonde vormen van aanraking en intimiteit te vragen. Wat vinden wij met elkaar leeftijdsadequaat en bij de ontwikkeling passend seksueel gedrag van kinderen en van volwassenen? Durven we erover na te denken? Durven we er met elkaar over te spreken?

Seksueel gedrag bespreken want grensoverschrijdend en gezond gedrag benoemen om zo het taboe te doorbreken

Vooral na 1960 werden er pogingen gedaan om het taboe dat op seksualiteit rustte te doorbreken. Men wil seksualiteit steeds meer zien als een onderdeel van menselijk gedrag. Heteroseksualiteit en ook andere vormen worden bespreekbaar. Deze nieuwe kijk op seksualiteit heeft ook consequenties voor de opvoeder en voor de kinderen die opgroeien. In de verhouding tussen volwassene en kind zijn veranderingen gekomen. Veranderingen waar vele opvoeders moeite mee hebben want een nieuwe houding wordt verwacht. Alles wat zolang niet mocht schijnt nu te moeten en wat je deed niet meer te mogen. Dit brengt een nieuwe spanning in de verhouding volwassene en kind. Zo verzucht menig opvoeder en docent tegenover mij dat ze kinderen niet meer durven te knuffelen. Er is op vele scholen beleid beschreven in  een protocol over het aanraken van kinderen.

In gesprek over seksueel gedrag over gezond en grensoverschrijdend gedrag van kinderen

“Het Vlaggensysteem” is een middel dat onder andere door de bijgeleverde normatieve lijst seksueel gedrag bespreekbaar maakt met opvoeders onderling en tussen volwassenen en kinderen. “De ondergoedregel” is ook een middel dat de aard en noodzaak van aanraken bespreekbaar maakt. Daarmee kunnen volwassenen, ouders hun kind handvatten geven waardoor duidelijk wordt wat wel en niet aanvaardbaar gedrag is. Kinderen kunnen daardoor beter vertellen wat ze als een (on)gewenste aanraking ervaren.

Zelf mogen ontdekken wat je denkt over de begrippen gezond en grensoverschrijdend gedrag en hoe de eigen seksuele geaardheid is dat Werkt!

Seksuele identiteit is niet langer meer bepaald door de krachtige norm tot heteroseksualiteit. Kinderen en jongeren kunnen daardoor bang zijn om homoseksueel of biseksueel te zijn. Jongeren van nu moeten zelf hun seksuele geaardheid ontdekken.
Als dit afwijkt van het gemiddelde kan dit een bron van stress zijn.
Door ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt deze zoektocht extra stressvol en bemoeilijkt.

Spreken over seksueel gedrag Werkt!

Het spreken over gezond gedrag en over ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag is ondersteunend in deze zoektocht. Benoemen wat jij ervan vindt en denkt geeft jou, ook als opvoeder, richting en handvatten om met een kind, of jongere, in gesprek te gaan. Bij het benoemen van wat jij ervan denkt komen interne obstakels boven. Dit gebeurt bij mensen zoals jij en ik. Mensen die met de meest goede bedoelingen en intenties kinderen opvoeden en met kinderen werken. In alle gevallen zijn deze obstakels uit de weg te ruimen. Tijdens het geven van trainingen en workshops is het super om te mogen zien hoe mensen zich aan het eind van de dag toch kunnen uiten. De bevrijding is groot als deze obstakels erkenning krijgen, herkenning krijgen en overwonnen worden. Een bevrijding als het spreken over seksueel gedrag net zo gewoon is als spreken over andere onderwerpen.

In mijn volgende blog ga ik in op wat Kinder- en Jeugdtherapeuten kunnen doen voor kinderen en jongeren als zij ervaringen hebben met incest en andere vormen van seksueel misbruik.